Mevlüt Ülgen

Yaşlılık ve Yaşlanma  Nedir

YAŞLILIK ve YAŞLANMA

Yaşlılık; çocukluk, gençlik ve erişkinlik gibi yaşam dönemlerinden biri olup, kendine özgü özellikleri olan, biyolojik, psikolojik, sosyolojik boyutları ile ele alınan, yaşamın son evresi olarak tanımlanan bir dönemdir.
Biyolojik boyutuyla yaşlılık, gelişim sürecinde vücudun yapısal ve işlevsel olarak değişimini ifade eder. Psikolojik boyutuyla yaşlılık, algı, öğrenme, psikomotor, problem çözme ve kişilik özellikleri açısından insanın uyum sağlama kapasitesinin kronolojik yaş ilerledikçe değişimini ifade eder. Gelişim sürecinde deneyimlerin artmasıyla oluşan davranış değişiklikleri ve davranışsal uyum yeteneğindeki yaşa bağlı değişimlerdir. Sosyolojik açıdan yaşlılık ise bir toplumda belirli yaş grubundan beklenen davranışlar ve toplumun o gruba verdiği değerlerle ilgilidir. Kişinin toplumsal rol, statü ve beklentilerinin değişmesidir. Bu süreçte gerek fiziksel, gerek psikolojik gerekse de psikososyal değişimler birbiriyle ilişkilidir.

Yaşlanma; organizmanın ana rahminde başlayıp ölünceye kadar kesintisiz bir şekilde değişime uğradığı bir süreçtir. ( Tufan ) Yaşlılık ise bir yaşam dönemidir. Kimin yaşlı olduğu toplumsal konvansiyonlara bağlıdır. Yaşam süresi, sosyal ve kültürel özellikler , uygulanan sosyal ve siyasal politikalar yaşlılık tanımını şekillendirmede etkili olmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü yaşlılığı çevresel etmenlere uyum sağlama yeteneğinin azalması ya da büyük oranda kaybolması olarak tanımlamakta, 65 yaş ve üzerini yaşlılık dönemi için başlangıç olarak kabul etmekte, 65-74 yaş grubu “genç yaşlı”, 75-84 yaş grubu “yaşlı”, 85 ve üzeri yaş grubu “ileri yaşlı” olarak sınıflandırma kullanmaktadır.

Yaşlılkta Ortaya Çıkan Psikolojik Değişimler

Yaşın ilerlemesi fiziksel, sosyal, ekonomik, psikolojik, vb. pek çok değişikliği beraberinde getirmektedir. Bu değişiklikler kişiden kişiye ve koşullara göre farklılıklar göstermekle birlikte yaşlılık dönemine özgü özellikleri bulunmaktadır.

BİLİŞSEL DEĞİŞİMLER

Yaşlanmayla birlikte genel olarak beyin işlevlerindeki fizyolojik gerilemeye bağlı olarak bellek, dikkat, algı gibi bilişsel işlevlerin olumsuz yönde etkilendiği belirtilmektedir.Yaşlılıkta beyin yapısının dejenerasyona uğramasıyla, düşüncenin içeriği, mantık ve muhakeme niteliği değişip bozulabilir
Bilgiyi işleme ve cevap verme hızında azalma,
Anlayış, algı ve zihin işlemlerinde yavaşlama ,
Dikkati, belleği, karar verme yetisini etkileyebilir,
Düşünce akışında yavaşlama, ayrıntıcı olma ve direnme eğilimi görülebilir
Kavramlar arasında karşılaştırmalar yapılamama ve doğruya ulaşılamama ortaya çıkabilir
Hesaplamalar, somut ve soyut kavramlar bozulabilir
Kavramlar arasında karşılaştırmalar yapılamama ve doğruya ulaşılamama ortaya çıkabilir
Hesaplamalar, somut ve soyut kavramlar bozulabilir
Çalışma hafızasındaki azalma daha karmaşık bilişsel becerileri, akıl yürütmeyi ve öteki yürütücü fonksiyonları, öğrenmeyi ve yeni bilginin akılda tutulmasını sınırlayabilir.

Gençlerdeki parlak zekaya karşın yaşlılarda da kuvvetli bir muhakemenin bulunduğu bir gerçektir, iyi bir muhakeme ancak tecrübe ve öğrenmeyle kazanılabilir.

RUHSAL DEĞİŞİM ve SORUNLAR

Yaşlılık, , psikolojik yönden hafızanın zayıfladığı, ruhsal sıkıntıların daha belirgin olarak ortaya çıkmaya başladığı, bütün bunlara bağlı olarak motivasyonun eksildiği, uykusuzluk, çabuk sinirlenme ve telkine kapılma gibi sorunların yaşanabildiği bir gelişim dönemidir.

 Kendini çaresiz ve aciz hissetme,
 Yaşam ilgilerinin azalması,
 Kendine güvenin azalması,
 Sorumluluklarını yerine getirememe,
 Kontrol kaybı hissi,
 Karamsarlık,
 Stres yaratan durumla baş edebilmede zorluk çekme,
 Hastalık karşısındaki tutumda değişim,
 Ailevi sorunlara gösterilen tepkilerde artış,
 Değişimlere tolerans gösterememe,
 Aile içinde yaşlılara bakımın yaratacağı stres (gerek yaşlı üzerinde baskı oluşturması gerek bakımı üstenen kişinin yaşayacağı stres),
 Topluma uyumda zorluklar,
 Teknolojiye ayak uyduramama (bilgisayar, cep telefonu vb.),
 Yaşadığı mekânı değiştirememe,
 İşe yaramama duygusu,
 Yalnızlık hissetme ve ilgi görememe, (çocukların evlenip ayrılmaları,torunların büyümesi vb.)
 Emeklik ve verimliliğin azalması,
 Ekonomik zorluklar,
 Sosyal olanaklarının azalmasıdır.

* Yaşlılık Döneminde Stres
* Yaşlılık Döneminde Anksiyete
* Yaşlı Bireylerde Ölüm Kaygısı
* Yas 

* Duygudurum Bozuklukları
- Depresif bozukluklar
- İki uçlu bozukluklar (Mani – depresyon)
- Diğer duygudurum bozuklukları

* Uyku Bozuklukları (İnsomnia)
* Organik Ruhsal Bozukluklar
- Deliryum, demans, amnestik bozukluklar ve diğer
bilişsel bozukluklar,
- Genel tıbbi durumların neden olduğu mental bozukluklar,
- Madde kullanımı ile ilişkili bozukluklar, görülebilir. 

Yaşam standardındaki değişmeler gibi etkenler karşısında her yaşlı aynı tutum ve davranışı sergilemez. Bu tip etkenler karşısında yaşlı insanlar yaşam deneyimleri ve kişilik özelliklerine göre tutum ve davranış geliştirirler.

Yaşlılık Ne Değildir ?

Yaşlılık, çaresiz bir hastalık değildir.
Yaşlılık cehalet, yoksulluk, muhtaçlık değildir.
Yaşlılık boşa geçirilen zaman değildir.
Yaşlılık, hayatın son dönemi değil ikinci dönemidir.
Yaşlılık, her şeyin kötüye gittiği bir dönem değildir. Bazı şeyler kötüleşirken bazı şeyler iyileşir.
Yaşlılık, insan ömrünün doğal, kendine göre olumlu ve mutlulukla yaşanması gereken yanları olan bir dönemdir
Yaşlılık, belli, değişmez bir yaşta ve topyekun bütün organlarda başlamaz.
Yaşlılık, herkeste aynı gelişen bir süreç değil; bireyseldir.

Yaşlılık Dönemiyle İlgili Kalıp Yargılar

Yaşlının üretken değil tüketici olduğu düşünülmesi;
Yaşın kronolojik olarak artması ile yaşlanmanın önlenemeyeceği düşüncesi,
Yaşlıların akranları ile bir arada olma istekleri, gençlerle, anlaşamayacakları düşüncesi;
Unutkanlık yaşlılara özgü bir durumdur düşüncesi,
Yaşlı hoşgörülü ve esnek değildir düşüncesi,
Yaşlılık durağan ve değişmez bir dönemdir düşüncesi,
Yaşama sevincinin yaşlılık döneminde kaybolacağı, gençlik yaşamın mutlu dönemi yaşlılık hayatın mutsuz dönemi inancı;
Yaş sağlıklı olmak için engeldir. 
Yaşlılar kavgacı ve huysuz bireylerdir.
Emekliliğin kötü bir şey olduğu düşüncesi;

Unutmayın; yaşam her yaşta ve dönemde ayrı güzellikler ve imkanlar sunmaktaır. Öneml olan bunları görmek, hissetmek ve yaşamayı becermektir. 
Aktif ve sağlklı yaşlanma önemli ölçüde elimizdedir. Bu bugünden başlayarak ruhunuza ve bedenimize nasıl davrandığımız ve baktığımızla ilgilir. Ruhuna ve bedenine iyi davranın, başkalarına, çevrenize ve kendinize duyarlı olun, sağlklı ve keyifli yaş alın. Sağlıcakla kalın